راهی برای پاک شدن از حرام

شخصی مالی دارد که با حرام مخلوط شده است، به طوری که نمی‌شود آنها را از یکدیگر جدا کرد، بنابراین اگر اندازه‌اش را می‌داند ولی صاحبش را نمی‌شناسد، باید آن اندازه را از طرف صاحبش صدقه بدهد^۱. اگر اندازه‌اش را نمی‌داند، اما صاحبش را می‌شناسد، در این صورت باید از صاحبش رضایت بگیرد^۲. و صورت سوم این است که نه مقدارش را می‌داند و نه صاحبش را می‌شناسد، در این صورت باید خمسش را بدهد^۳.

۱. توضیح المسائل مراجع، ج۲، م۱۸۱۴. ۲. همان، م۱۸۱۵. ۳. همان، م۱۸۱۳

خلق را تقلیدشان پرواز داد

اعمالی که انسان انجام می‌دهد باید بر اساس ضوابطی باشد که در قرآن و حدیث آمده است، و ما چون نمی‌توانیم این ضوابط را استخراج کنیم، لازم می‌شود از یک کارشناس دین و مجتهد جامع الشرایط تقلید کنیم.

نباید اعمال ما مستند به چیزهایی باشد که دین و قرآن قبول ندارد؛ مانند همرنگ شدن با جماعت، عادی شدن در جامعه، اضطرارهای خود ساخته و من درآوردی، و ملاک قرار دادن تلویزیون و استخاره و فالگیری و غیره. این گونه مستندات اگر چه از نظر قرآن و سنت مردود هستند ولی اعمال بسیاری از مردم طبق همین مستندات صورت می‌گیرد. هر کسی اینها را ملاک عمل به تکالیف خود قرار دهد، کارش به گمراهی خواهد کشید.

نکته: اگر چه در اعمالمان باید از یک مجتهد جامع الشرایط تقلید کنیم، اما اصول دین جایی است که در آن تقلید راه ندارد و باید عقیده‌مان به اصول دین از روی دلیل و اعتقاد جزمی باشد.

اضافه‌ای که ربا نیست

ربا آن است که به کسی قرض بدهی و شرط کنی که موقع پرداخت مقداری اضافه بدهد. اما اگر اضافه‌ای شرط نشده و شخص با رضایت خودش اضافه را می‌دهد، این کار نه تنها ربا و حرام نیست، بلکه از مستحبات دین ماست.

همچینن حرام نیست آنجایی که انسان به کسی قرض بدهد و یقین دارد که او پولش را با اضافه بر می‌گرداند، اما چون این اضافه در عقد قرض شرط نشده و شخص قرض گیرنده تعهدی ندارد که حتما باید اضافه را بدهد، اشکالی ندارد. 

امام صادق علیه  السلام: فَاِنْ اَعْطاهُ اَکْثَرَ مِمّا اَخَذَهُ بلا شَرْطٍ بَیْنَهُما فَهُوَ مُباحٌ لَهُ، وَ لَیْسَ لَهُ عِنْدَ اللّه ثَوابٌ فیما اَقْرَضَهُ^۱؛‏ اگر قرض گیرنده بدون قرار قبلى، سودى به قرض دهنده بدهد، مُباح است، ولى آن قرض دهنده پاداشى از خدا نخواهد گرفت.

۱. وسایل الشیعه ج۱۸، ص۱۶۱، ح۲۳۳۹ 

دو نکته‌ی مهم درباره‌ی ربا

۱. در هفت آیه از قرآن کریم تعبیرهای شدیدی درباره‌ی ربا بکار رفته است که درباره هیچ گناهی دیده نمی‌شود، گناه ربا از جمله گناهانی است که در قرآن^۱وعده‌ی عذاب جاودانی داده شده است، بنابراین از گناهان کبیره می‌باشد.

۲. تحریم ربا جزء مسلمات تمام فرق و مذاهب اسلامی است و کسی در آن تردید ندارد، هر چند بعضی از ادیان مانند یهودیت و مسیحیت دایره‌ی ربا را تنگ تر کرده‌اند.

امام رضا که سلام خدا بر او  باد، می‌فرماید: بدان که ربا، حرام و از گناهان کبیره است و خداوند بر آن  وعده‌ی آتش داده است، پناه مى بریم به خداوند از ربا. ربا را همه پیامبران و همه کتابهاى آسمانى حرام کرده‌اند^۲.

۱. بقره، ۲۷۲.  ۲. میزان الحکمه ج4، ص۳۵۴

شک در رساندن آب به زیر انگشتر

لازم نیست انسان موقع وضو، انگشتر خود را در بیاورد، همین که اندکی انگشتر را در دستش چرخاند و یقین کرد که آب به زیر آن رسید، کفایت می‌کند. 

اگر بعد وضو شک کرد که آب زیر آن و هر مانع دیگر رسیده یانه، چنانچه بداند موقع وضو ملتفت رسیدن آب به زیر آن نبوده یعنی توجه نداشته که مانعی در اعضای وضو هست و باید آب را به زیر آن برساند، نظر امام^۱ و مقام معظم رهبری^۲ این است که باید دوباره وضو بگیرد.

لازم به ذکر است در اینجا نظرات دیگری هم  وجود دارد که کابران محترم باید به رساله مرجع تقلیدشان مراجعه کنند.

۱. رساله آموزشی ج۱ص۶۱ ۲. توضیح المسائل مراجع، ج۱ص۱۷۸

محروم کردن یا نکردن؛ مسئله این است

انسان تا زمانی که زنده است، اختیار اموالش دست خودش می‌باشد ولی وقتی مُرد، اختیار اموال از دستش خارج می‌شود و به مقداری که در فقه مشخص شده بین ورثه تقسیم می‌شود. البته یک سوم اموال را می‌تواند در زمان حیات وصیت و تکلیفش را مشخص کند؛ مثلا بگوید بعد از مرگ من به جایی بدهید و یا به فلان فرزندم ندهید.

بنابراین در غیرِ یک سوم پدری حق ندارد فرزندی را از ارث محروم کند و یا اموالش را بین فرزندان تقسیم کند مگر اینکه طبق قرارداد شرعی مانند فروش یا هدیه و غیره به شخص خاصی انتقال دهد.

نکته: فروش و یا هدیه‌ی اموال در زمانی که یقین دارد، می‌میرد و یا در مرض موت است، صحیح نیست و در غیر آن موارد هم فروش یا هدیه‌ی تمام دارائی تبعاتی دارد که بر عاقلان پوشیده نیست.

جنس فروخته شده پس گرفته می‌شود

در برخی مغازه‌ها و فروشگا‌ه‌ها این عبارت «جنس فروخته شده پس گرفته نمی‌شود» را می‌بینید که به دید مردم زده‌اند، البته این حق آنهاست؛ چون معامله که صحیح انجام بگیرد، لازم است و هیچ یک از فروشنده و مشتری حق برهم زدن معامله را ندارد. ولی اسلام می‌گوید درست است که این حق متبایعین می‌باشد ولی اگر کسی از معامله پشیمان شد، مستحب است دیگری قبول کند و این در فقه ما «اقاله» نام دارد.

امام صادق علیه السلام: ایما رجل اقال مسلماًً فی بیع اقال الله عثرته یوم القیامة؛ هر کسی که مسلمانی را در خرید و فروش اقاله کند خداوند گناه او را در روز قیامت نادیده می‌گیرد. وسائل الشیعه، ج 17، ص 386.